Moeten we afscheid nemen van Zwarte Piet? Dit is een terugkerende discussie in Nederland. In oktober komen de eerste pepernoten, maar hoor je ook weer de eerste geluiden die zeggen dat we wel/niet afscheid moeten nemen van Zwarte Piet. Misschien heb jij hier ook al reeds een mening over? Voor een beter doordachte mening doe je er echter toch goed aan je eerst af te vragen welke argumenten er zijn. In deze bijdrage vind je een overzicht van de meest gehoorde argumenten.
Eerste versie: 10-10-2013
Laatste update: 29-10-2019 (met dank aan G.E)
Herkomst argumenten
Ik ben voor dit overzicht van de belangrijkste of meest gehoorde argumenten (dus voor en tegen het vasthouden aan Zwarte Piet in onze Sinterklaastraditie) begonnen met de argumenten die ik vaak hoor in de morele discussies die ik begeleid. Deze argumenten voor en tegen een Zwarte Piet heb ik vervolgens uitgebreid en gecontroleerd met argumenten die je op weblogs en in de media terug ziet komen.
Argumentatie-overzicht
Maar let op: ik geef hieronder dus enkel een overzicht van argumenten. Het is een eerste versie van een argumentatiestructuur. Argumenten voor en tegen heb ik hierbij bij elkaar gezet.
Dit zegt natuurlijk nog niets over of het goede argumenten zijn.
Zoals altijd geldt ook hier: sommige argumenten zijn misschien beter dan andere en het overzicht wil niet zeggen dat ik het goede argumenten vind.
Het is aan jou om de argumenten te onderzoeken (op waarheid van de feiten) en te beoordelen (op juistheid van de argumenten en vooronderstellingen). En natuurlijk het liefst van twee kanten, dus van alle argumenten voor en tegen het behouden van de traditie van Zwarte Piet (anders ben je aan het rationaliseren: argumenten zoeken voor een standpunt wat je al hebt; dat schiet natuurlijk niet op).
En voor de volledigheid: je leest hieronder meerdere argumenten die vaak samen iemand overtuigen van een bepaald standpunt (binnen de argumentatietheorie wordt dit ook wel nevenschikkende argumentatie genoemd).
Dat de afkeer tegen een bepaalde traditie haar bron vindt in een bepaalde behoefte, wil nog niet zeggen dat de argumenten die vervolgens worden aangedragen rationeel geen hout snijden. Dit zou een drogreden kunnen zijn (ad hominem circumstantial, zie hierboven).
Laatste update: 29-10-2019 (met dank aan G.E)
Herkomst argumenten
Ik ben voor dit overzicht van de belangrijkste of meest gehoorde argumenten (dus voor en tegen het vasthouden aan Zwarte Piet in onze Sinterklaastraditie) begonnen met de argumenten die ik vaak hoor in de morele discussies die ik begeleid. Deze argumenten voor en tegen een Zwarte Piet heb ik vervolgens uitgebreid en gecontroleerd met argumenten die je op weblogs en in de media terug ziet komen.
Argumentatie-overzicht
Maar let op: ik geef hieronder dus enkel een overzicht van argumenten. Het is een eerste versie van een argumentatiestructuur. Argumenten voor en tegen heb ik hierbij bij elkaar gezet.
Dit zegt natuurlijk nog niets over of het goede argumenten zijn.
Zoals altijd geldt ook hier: sommige argumenten zijn misschien beter dan andere en het overzicht wil niet zeggen dat ik het goede argumenten vind.
Het is aan jou om de argumenten te onderzoeken (op waarheid van de feiten) en te beoordelen (op juistheid van de argumenten en vooronderstellingen). En natuurlijk het liefst van twee kanten, dus van alle argumenten voor en tegen het behouden van de traditie van Zwarte Piet (anders ben je aan het rationaliseren: argumenten zoeken voor een standpunt wat je al hebt; dat schiet natuurlijk niet op).
En voor de volledigheid: je leest hieronder meerdere argumenten die vaak samen iemand overtuigen van een bepaald standpunt (binnen de argumentatietheorie wordt dit ook wel nevenschikkende argumentatie genoemd).
Tot slot
Succes met het verder vormen van een beter oordeel over Zwarte Piet. Of beter: het wel of niet behouden van een Zwarte Piet in de Nederlandse Sinterklaastraditie. Op naar een meer overwogen discussie!
Succes met het verder vormen van een beter oordeel over Zwarte Piet. Of beter: het wel of niet behouden van een Zwarte Piet in de Nederlandse Sinterklaastraditie. Op naar een meer overwogen discussie!
TEGEN ZWARTE PIET
1. Zwarte Piet is racistisch.
Ze worden vaak als dom neergezet, hebben een accent (vaak Surinaams terwijl ze niet eens uit Suriname komen) en gedragen zich onderdanig aan de grote baas. Het staat symbool voor slavernij. De stereotypering is racistisch.
Tegenargument:
Dat ze vaak als dom worden neergezet is maar de vraag. De rol van Zwarte Piet is eerder positief. Kinderen willen altijd Zwarte Piet zijn; zelden Sinterklaas. Sterker, als je Sinterklaas wilde zijn als kind was je toch wat sneu. Zwarte Pieten zijn grappig, lenig, zijn acrobatisch en mogen ook nog eens pepernoten en cadeautjes weggeven. Dat Zwarte Pieten vaak vreemd spreken, is niet correct. Het zwart is het roet geworden.
Tegen-tegenargument (m.a.w. een argument dat weer tegen laatstgenoemde tegenargument is):
Dat de rol van Zwarte Piet positief is, is wel vergezocht. Sprake is van stereotypering (kroeshaar, dikke lippen, gouden oorringen). Daarnaast is ook duidelijk dat het uitvoerders zijn, dat het knechten zijn en dat ze dus moeten luisteren naar de blanke Sinterklaas. Kijk maar eens naar het Sinterklaasjournaal: als er iets misgaat (en dat is ieder jaar weer) dan zijn er twee mogelijkheden. Of (1) Sinterklaas is de schuldige, maar dat is dan omdat hij oud is of (2) een Zwarte Piet is de schuldige, maar dat is dan omdat hij wat dom is geweest. Ooit van een domme Sinterklaas gehoord?
Als het daarnaast een vriend is - en geen slaaf meer is - wat is dan het probleem om niet de kleur te veranderen? Of enkel een donkere veeg van het roet? Alsof Pieten sowieso nog door schoorstenen kruipen (welke schoorstenen)?
2. Met het Sinterklaasfeest zegt de Nederlander: ik ben beter.
Zie argument 1. Spreekt verder voor zich.
Tegenargument:
De Nederlander zegt dat niet. Wie is sowieso DE Nederlander waarover je spreekt? Ga eens naar een intocht en je zult zien dat ouders het leuk vinden om met hun kinderen daar te zijn. Geen enkele ouder - uitzonderingen natuurlijk daargelaten - zal het feest als een nationalistisch en de ander uitsluitend volksfeest beschouwen. Iedereen is welkom!
Tegen-tegenargument:
Waarom zie je dan zo weinig allochtonen bij een intocht? Waarom wordt dit feest dan minder gevierd onder allochtonen? Ontken niet dat het feest een nationalistisch karakter heeft dat gebaseerd is op uitsluiting. Mensen die in de media tegen een Zwarte Piet zijn, ontvangen trouwens allerlei racistische reacties.
3. De traditie zelf is - historisch gezien - racistisch.
Als je kijkt naar de oorsprong van de traditie dan zie je duidelijk dat het feest is bedacht vanuit een racistisch motief. NRC: In een documentaire van vorig jaar van Bibi Fadlalla stelt historicus Frits Booy dat er wel een relatie is tussen Zwarte Piet en slavernij (zonder direct te zeggen dat Zwarte Piet een slaaf is van Sinterklaas). (klik hier).
Tegenargument.
(1) In historische zin valt dit te bezien. Zie bijvoorbeeld het artikel van Arnold-Jan Scheer in de Volkskrant. (2) En als dit al zo zou zijn, dan moet je de vraag stellen of je deze geschiedenis altijd moet corrigeren. Als de huidige samenleving het Sinterklaasfeest niet meer met een racistische bril viert, waarom zou je het veranderen? (3) En stel je zou een nieuw feest bedenken waar kinderen in moeten geloven, dan zou je toch geen groene, blauwe, rode Pieten bedenken? Geen kind dat dit gelooft.
4. Het is eenvoudig aan te passen.
Wat is nu het bezwaar om groene, blauwe en rode Pieten te introduceren?
Tegenargument:
Ten eerste zullen kinderen dan eerder doorhebben dat het niet echt is. Enige identificatie moet er wel zijn. En moet Sinterklaas dan ook altijd een kleur krijgen? Want anders kan nog steeds gesproken worden over de blanke machthebber. En mag geel ook niet om te voorkomen dat we Aziatische mensen kwetsen? Laten we het wel proberen realistisch te houden. Zie daarnaast wat gezegd is bij traditie: deze moet je koesteren.
Tegen-tegenargument:
Niets staat ons in de weg om gekleurde Pieten te nemen. Sinterklaas mag blank zijn maar ook gekleurd. Prima. Gele Pieten moet je voorkomen als hiermee Aziatische mensen zich gekwetst voelen. Iedere stereotypering is onwenselijk. Of wees dan consequent (ook Zwarte Pieten met een hoofddoekje naast Zwarte Pieten die een verstandelijke beperking hebben?)
5. In het buitenland vinden ze ons maar gek.
In het buitenland hebben veel mensen moeite met deze traditie. Vanuit het Amerikaanse perspectief is Zwarte Piet zelfs geen optie.
Tegenargument:
Argument ad populum: dat veel mensen in het buitenland moeite hebben met de traditie, maakt het nog geen slechte traditie. Laten we de discussie over Zwarte Piet voeren op grond van rationele argumenten.
VOOR ZWARTE PIET
1. Het is een traditie.
Spreekt voor zich.
Tegenargument:
Tradities zijn niet per definitie goede tradities. Sommige tradities hebben we gelukkig achter ons gelaten (het achterstellen van vrouwen, het slaan van kinderen in de opvoeding, het gebruik van slaven, etc). Het beroep op traditie nog een ander probleem: het filosofische is/ought-probleem. Dat iets het geval is, is niet per definitie een reden dat het ook zo zou moeten zijn.
Tegen-tegenargument:
Dat mag dan zo zijn maar tradities hebben wel een bepaalde meerwaarde voor een samenleving. Ze binden en geven samenhang. Het Sinterklaasfeest is een volksfeest dat Nederland (vrij) uniek maakt. Dit moet je koesteren.
2. Het is een kinderfeest.
Het Sinterklaasfeest is gericht op kinderen. Het is geen feest waar racistische mensen hun ideeën uitwisselen.
Tegenargument:
Dus? Omdat het een kinderfeest moeten we het maar accepteren? Sterker, je moet het omdraaien: juist omdat het gericht is op kinderen moet je heel terughoudend zijn. Indirect maak je namelijk aan kinderen reeds duidelijk dat er een bepaald onderscheid is.
Tegen-tegenargument:
Deze relatie - dat kinderen die in aanraking komen met de traditie van Zwarte Piet later eerder racistisch zullen zijn - is totaal onbewezen.
3. Niemand wordt kwaad gedaan.
Al zou het ooit al met een racistisch motief bedacht zijn, dan nog wordt nu niemand kwaad gedaan. Donkere mensen worden zelf niet gediscrimineerd als je kijkt naar het feest. Sterker, donkere mensen kunnen en mogen Sinterklaas spelen net zoals blanke mensen Zwarte Piet kunnen en mogen spelen. Dat kinderen geen kwaad wordt gedaan is eerder reeds beschreven.
Tegenargument:
De discussie is er niet voor niets: er zijn mensen die aan Zwarte Piet aanstoot aan nemen. Miljoenen mensen ergeren zich hieraan.
Tegen-tegenargument:
Dit is niet nodig (zie andere argumenten: we zijn geen racisten en het heeft geen racistisch doel).
4. De mensen die Sinterklaas vieren, zijn geen racisten.
Mensen vieren een kinderfeest. Nergens zie de andere, meer bekende racistische uitingen (hakenkruizen, vlaggetjes, et cetera).
Tegenargument:
Of we niet racistisch zijn, is om te beginnen lastig vast te stellen. Het komt wel racistisch over (kroeshaar e.d., zie hierboven). Het is daarnaast ook wel een feest dat kenmerken heeft van uitsluiting, van ingroup/outgroupdenken. Vaak zie je bijvoorbeeld minder allochtone gezinnen bij een intocht. Ook vieren mensen met een allochtone herkomst minder vaak het feest. Indirect is wel sprake van racisme. Het is een feest waarbij blanke Nederlanders elkaar ontmoeten. Dit geeft ze een prettig gevoel. Maar hier liggen wel allerlei vooroordelen over allochtonen aan ten grondslag. Zullen mensen een Zwarte Piet met een hoofddoek waarderen?
Tegen-tegenargument:
Dat niet iedereen het Sinterklaasfeest viert, staat los van Zwarte Piet. Je kunt de blanke Nederlander niet verwijten dat anderen het feest niet vieren. Sterker, de relatie die wordt verondersteld, dat allochtone mensen het feest niet vieren vanwege de racistische sfeer, is onbewezen. Het ligt ook niet voor de hand: dat mensen voorrang geven aan hun eigen tradities en feesten - meegenomen uit het land van herkomst of verbonden aan een eigen subcultuur - is logischer. Net zoals Nederlanders in het buitenland ook mogelijk Sinterklaas eerder zullen blijven vieren in plaats van Santa Claus.
5. De meerderheid van de Nederlanders wil een Zwarte Piet.
Tegenargument:
Dat de meerderheid het goed vindt, wil niet zeggen dat het daarom goed is (drogreden: argumentum ad populum). In het verleden hebben we genoeg andere zaken gezien die de meerderheid prima vond maar toch discutabel waren (extreme voorbeelden maar denk aan het Apartheidsregime in Zuid Afrika of de ideeën van Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog).
6. Het is enkel eigen belang.
De tegenstanders van een Zwarte Piet hoor je enkel omdat dit ten goede komt aan hunzelf. Het is eigen belang. Ze horen zichzelf graag praten, willen media-aandacht omdat ze landelijk bekend willen worden e.d.
Tegenargument:
Je stelt hier de motieven van de personen ter discussie. Dit wordt gezien als een drogreden (ad hominem circumstantial). Ook al zijn de motieven fout - wat valt te betwijfelen want hoe weet je dat ze het doen uit eigen belang - dan nog kunnen ze inhoudelijk een goed punt hebben. Je moet enkel kijken naar het inhoudelijke argument. Niet naar wie het zegt.
7. Zo kun je wel doorgaan met deze politieke correctheid.
Wie is het volgende slachtoffer van deze politieke correctheid? Sinterklaas omdat het een man en geen vrouw is? Moeten we het schaakspel aanpassen (wit begint altijd). Laten we toch stoppen hiermee.
Tegenargument:
Dit is een hellend-vlak-drogreden. Indien er andere zaken zijn die historisch achterhaald zijn omdat we de ideeën erachter verafschuwen, dan vraagt dat inderdaad om aanpassing. Dat heet morele groei. Dat lijkt me geen verkeerd principe (zie ook de hierboven beschreven andere argumenten die gaan over de waarde van tradities).
De tegenstanders kennen een afkeer die een startpunt vindt in een bepaalde behoefte. Vervolgens vormen ze argumenten om die behoefte te verantwoorden. Dit staat o.a. uitvoerig beschreven in Ons Feilbare Denken van Daniel Kahneman. Hij laat met veel experimenten zien, dat er (vaak) geen enkel verband is tussen de aangedragen argumenten en de gedachte / behoefte. Ergo: bezint eer ge begint aan een discussie!
8. De oorsprong is minder rationeel dan we denken.
Tegenargument:
Niet alles zal je hopelijk en waarschijnlijk overtuigen. Het is enkel een analyse van een discussie met als doel alle zwarte piet-argumenten helder te krijgen. Het is geen evaluatie van argumenten. Laat dus ook de (toevallig) hierboven gekozen volgorde van argumenten je niet beïnvloeden.
Aanvullingen, wijzigingen, welkom! Beargumenteerde waardering van de argumenten natuurlijk ook.
- AD/Rotterdams Dagblad, Kinderen zien hem nietals een knecht of slaaf (19 oktober 2013)
- EenVandaag, ‘Zwarte Piet hoeft niet te worden aangepast’ (22 oktober 2013) (klik hier)
- Elsevier / Sebastien Valkenberg, Zwarte Piet is het nieuwste slachtoffer in de wasstraat van de politieke correctheid (19 oktober 2013) (klik hier)
- NRC Handelsblad / Annemarie Coevert, Kan Zwarte Piet nog wel? Vier vragen rond de groeiende controverse (19 oktober 2013) (klik hier)
- NRC Handelsblad Ook als het anders is bedoeld: stereotypering is racistisch (19 oktober 2013)
- NRC Handelsblad / Bas Heijne, Pijn (19/20 oktober 2013) (klik hier)
- RTL4 / Rick Nieman, Afscheid van Zwarte Piet (19 oktober 2013) (klik hier)
- Volkskrant / Arnold-Jan Scheer, 'Zwarte Piet is nooit een slaaf geweest' (15 oktober 2013) (klik hier)
- Wijblijvenhier.nl, Racistische reacties op anti-Zwarte Piet betoog van Quinsy Gario (08 oktober 2013) (klik hier)
