Wat is nu precies een argumentatie? Wat wordt precies bedoeld met argumentatie en argumenteren? Dit zijn vragen waar we snel overheen stappen omdat we wel denken te weten wat argumentatie is. Als we echter de juiste vragen willen stellen bij de argumentatie van anderen en bij de argumentatie van onszelf, zullen we eerst moeten weten wat argumenteren inhoudt. In deze posting zal ik het begrip argumentatie om die reden toelichten en proberen een definitie te geven.
Als startpunt kun je het beste de definitie van argumentatie van F.H. van Eemeren en A.F. Snoeck Henkemans (*) gebruiken. Zij definiëren een argumentatie als:
een verbale, sociale en rationele activiteit die erop is gericht een redelijke beoordelaar te overtuigen van de aanvaardbaarheid van een standpunt door één of meer proposities naar voren te brengen die ter rechtvaardiging van dat standpunt dienen.
Deze definitie van argumentatie bestaat uit 10 kernbegrippen. De definitie is om meerdere reden erg goed en om een aantal redenen wat ongelukkig. Ik leg hieronder de verschillende elementen verder uit. Tegelijkertijd voorzie ik ze van een kritische noot.
Kritische bestudering definitie argumentatie
Deze definitie van argumentatie - bestaande uit 10 kernbegrippen - is om meerdere reden erg goed en om een aantal redenen wat ongelukkig. Ik loop deze definitie van argumentatie eens na om hiermee uiteindelijk te komen tot een aangepaste definitie.
1. Verbaal
Dat argumentatie alleen verbaal is, kan misleidend zijn. Veel mensen proberen anderen ook te overtuigen door non-verbaal gedrag. Binnen de argumentatietheorie - het vakgebied dat de argumentatie bestudeert - wordt om die reden vaak verder gekeken dan enkel naar wat gezegd wordt of geschreven staat. Ook non-verbale communicatie wordt uitdrukkelijk meegenomen. Natuurlijk zou het streven wel moeten zijn - en dat is de primaire insteek van Van Eemeren en Snoeck Henkemans dat we ons enkel laten overtuigen door verbale argumenten: de gerichtheid op het verbale is hiermee een ideaal.
2. Sociaal
Spreekt voor zich en wordt door andere auteurs onderschreven. Argumentatie heeft een sociale dimensie.
3. Rationeel
Dit kenmerk van argumentatie kent - zo gesteld - hetzelfde bezwaar als het kenmerk van verbaal-zijn. Met rationeel wordt bedoeld dat het verstand wordt gebruikt. Dit is mogelijk een waardevol ideaal maar (helaas?) worden ook irrationele uitingen soms ingezet - en dus bestudeerd - om de ander te overtuigen. Wie de politiek volgt, zal dit herkennen. Het is misschien geen goede argumentatie maar het is wel argumentatie.
4. Activiteit
Hier gaat het mis.Een argumentatie is een uiting dat moet dienen ter rechtvaardiging van een standpunt en niet de activiteit zelf. Waarschijnlijk bedoelen de auteurs hier argumenteren.
5-6. Redelijke beoordelaar
Met argumentatie wordt dus vaak ernaar gestreefd om de ander te overtuigen. Dat een ander - de beoordelaar - een standpunt inderdaad om redelijke gronden aanvaart, is echter enkel een ideaal. Indien de ander overtuigd raakt om de verkeerde redenen (drogredenen) zullen veel mensen niet betreuren. Sterker, sommige sprekers gaan juist niet van de redelijkheid van de beoordelaar uit maar van diens onredelijkheid of onvermogen. Het kenmerk van redelijkheid is wat te kort door de bocht maar enkel een ideaal.
7. Overtuigen
Spreekt ook voor zich. De bedoeling is inderdaad vaak om de ander te overtuigen. Door andere auteurs - bijvoorbeeld Sinnott-Armstrong, Fogelin (2010) - worden soms ook andere doelen gesteld. De volgende drie doelen van argumenteren komen vaak terug:
1. de ander overtuigen van een standpunt
2. jezelf verantwoorden voor een standpunt
3. begrip kweken voor een standpunt
8. Aanvaardbaarheid standpunt
Aanvaardbaarheid is een complex begrip (zie ook het boek Kritisch denken in de rechtspraktijk hierover) maar wat Van Eemeren en Snoeck Henkemans zeggen lijkt goed. De enige nuancering die gemaakt kan worden is dat een argumentatie ook vaak bedoeld is om de ander te overtuigen op de aanvaardbaarheid van de argumenten zelf. Twee partijen kunnen hetzelfde standpunt delen (er moet een windmolenpark komen) maar als de argumentatie hiertoe niet gelijk is (bij de een draait het om werkgelegenheid en bij de ander om milieu-redenen) zal dit toch nog wringen. Al wordt dit dan wel vaak om praktische redenen terzijde geschoven.
9. Proposities.
Proposities zijn beweringen en inderdaad worden ook beweringen aangedragen om de ander te overtuigen. Maar argumentatie bestaat uit meer. Niet alleen worden beweringen naar voren gebracht maar vaak ook algemene - soms verzwegen - normen. Daarnaast kent een argumentatie idealiter ook ondersteuning voor datgene wat gezegd wordt. Dit kan feitelijk bewijs zijn (waaruit bijvoorbeeld blijkt dat Jan op 15 maart op de plaats van de moord was) dan wel ondersteuning voor de gehanteerde normen (waaruit bijvoorbeeld blijkt dat je inderdaad niet harder dan 120 km/u mag op sommige snelwegen).
10. Rechtvaardiging.
Spreekt voor zich. Het gaat om het rechtvaardigen van een standpunt. Maar niet alleen om het rechtvaardigen van het standpunt (zie ook punt 8). De argumentatie is ook gericht op het rechtvaardigen van de onderbouwing zelf.
Aangepaste definitie argumentatie
Het bovenstaande overziend, zou ik de volgende definitie van argumentatie willen geven:
Een argumentatie is een sociale uiting waarmee iemand een ander wil overtuigen van, verantwoorden voor of begrip wil kweken voor de aanvaardbaarheid van een standpunt als de onderbouwing ervan. Deze uiting is idealiter verbaal, rationeel van aard en heeft als ideaal een redelijke beoordelaar. Binnen een ideale argumentatie draagt de persoon zowel beweringen, normen en bewijs aan voor het te rechtvaardigen standpunt.
Verbeteringen / aanvullingen op het begrip argumentatie? Ik verneem het graag.
Overige verwijzingen
- Sinnott-Armstrong, W. & Fogelin, R., Understanding Arguments: An Introduction to Informal Logic (8th Edition), Wadsworth / Cengage Learning, 2010
Overige verwijzingen
- Sinnott-Armstrong, W. & Fogelin, R., Understanding Arguments: An Introduction to Informal Logic (8th Edition), Wadsworth / Cengage Learning, 2010
