Een kritische houding (uitleg)

Het kunnen stellen van vragen bij de informatie die op je afkomt, is een teken van een kritische houding.

Een kritische houding wordt gezien als het vermogen om de informatie die op je afkomt onbevooroordeeld, open en onafhankelijk op zijn waarde te schatten. De beroepsbeoefenaar weet dat je alle redeneringen en de daarin gebruikte informatie niet per definitie kunt aanvaarden maar dat je de gehanteerde kennis (soms) eerst op basis van criteria moeten toetsen en bevragen op houdbaarheid: op waarheid en juistheid.

De fundamentele vraag die de persoon zich continu stelt, is:

“Waarom ook alweer:
waarom zou ik deze informatie aanvaarden?”

Door het continu [1] stellen van deze fundamentele vraag [2] en de juiste vervolg- en deelvragen, kan de beroepsbeoefenaar ervoor zorgen dat sprake is van goede oordeelsvorming. Dat een oordeel bijvoorbeeld niet beïnvloed wordt door groepsdruk.

Een kritische houding heeft echter nog meer voordelen:

• Beter begrip van de onderdelen die je bestudeert
• Beter in het in de praktijk beoordelen en toepassen van modellen en theorieën
• Beter en op de lange termijn efficiënter in het oplossen van problemen
• Voorkomen van domme fouten / sneller leren van je fouten
• Beter in staat om niet enkel op basis van emoties te handelen (volledig irrationeel)
• Bij een constructieve open houding: minder conflicten

Het is natuurlijk lastig om te constateren wanneer iemand in een cognitieve valkuil is gelopen. Hoe kun je nu vaststellen of een rechter beïnvloed is door een tekort aan slaap? Hoe weet je nu of dat wat een autoriteit zegt juist is? Hoe weet je nu of datgene wat je leest op internet correct is en niet vervormd is door eigen belangen? Het enige wat we kunnen doen is aansluiting zoeken bij de inhoudelijke redeneringen die worden gemaakt waarbij de eerder genoemde cognitieve valkuilen je al kunnen wijzen op mogelijke tekorten.

__________

[1]

Je kunt spreken van een kritische houding als het stellen van kritische vragen stellen en het kritisch denken een algemene drijfveer is  geworden van de beroepsbeoefenaar[1]. Het is iemands karakter geworden. Zie Browne. M.N. en Stuart M. Keeley, Asking the Right Questions: A Guide to Critical Thinking, 2009, Prentice Hall, bladzijde 2.

[2]

Deze vraag kent diverse varianten zoals "Waarom zou ik deze informatie omarmen?" of "In hoeverre is deze informatie houdbaar?" Door sommige auteurs wordt ook wel gesproken over de betrouwbaarheid of de aannemelijkheid van de gebruikte informatie. Zie bijvoorbeeld  Schaaijk, G.A.F.M. van, Praktijkgericht juridisch onderzoek, Boom Juridische Uitgevers, 2011, bladzijde 198.