De sunk costs drogreden en valkuil

Zowel in de discussies over Europa als over de JSF zagen we deze week sommige mensen in de valkuil van de sunk costs (gezonken kosten) trappen. We vinden het lastig om gemaakte kosten die we niet meer kunnen goedmaken niet mee te wegen als we moeten beslissen over de toekomst. Dit is echter niet rationeel. Als iemand toch de sunk costs meeweegt in zijn of haar beslissing, kun je spreken van een drogreden.






Theorie achter de sunk costs
Van de sunk costs drogreden is sprake als iemand eerder gemaakte kosten die niet meer ongedaan gemaakt kunnen worden mee laat wegen bij (toekomstige) economische/financiële beslissingen. Vergeten echter wordt dat kosten die we in het verleden hebben gemaakt we sowieso kwijt zijn.

Een herkenbaar en om die reden vaak beschreven voorbeeld is die van de aankoop van een bioscoopkaartje. De kosten van het kaartje ben je - eenmaal gekocht - altijd kwijt. Mensen vinden het desondanks lastig om halverwege de bioscoop te verlaten want "ze hebben immers niet voor niets betaald". Weggaan is rationeel gezien toch logischer. De kosten zijn immers toch gemaakt. Door halverwege weg te gaan, schenkt iemand zich tijd en wordt verveling of irritatie over de film voorkomen.

Europa
Deze week hoorde ik in discussies over Europa deze drogreden soms gemaakt worden. Omdat we reeds veel hebben geïnvesteerd in Europa moeten we wel hier mee door gaan, zo is de redenering. Dit argument is niet deugdelijk. Ook hier geldt: de kosten zijn gemaakt. Er kunnen goede - als slechte - redenen zijn om wel door te gaan (bijvoorbeeld als iemand stelt dat Europa in de toekomst ons wel veel gaat opleveren) maar dat we an sich al kosten hebben gemaakt hoeft ons niet te overtuigen.

JSF
Ook ten aanzien van de Joint Strike Fighter moeten we oppassen voor deze drogreden. De politici in de video gaat het goed af maar soms wordt het argument ingenomen dat we wel moeten doorgaan met de JSF omdat we nu eenmaal reeds veel geïnvesteerd hebben. Door te stoppen zouden deze kosten niet meer goed gemaakt worden. Opnieuw, dit is een drogreden. De beslissing om wel of niet door te gaan met de JSF zou moeten worden bepaald door (o.a.) wat het vliegtuig ons gaat opleveren (wel of geen banen e.d.) of hoe zeker valt te voorspellen wat het definitieve vliegtuig gaat kosten. De constatering dat we reeds veel geïnvesteerd hebben, doet rationeel gezien niet ter zake. Hooguit dat we hierdoor reeds een situatie hebben gecreëerd om te verdienen. Maar het laatste moet voorop staan: gaan we wel of niet aan het vliegtuig verdienen (naast andere beleidsmatige en politieke afwegingen natuurlijk).

Andere voorbeelden

Veel mensen vinden het lastig om een belegging die het slecht doet op te geven. De redenering is dat de kosten nu eenmaal gemaakt zijn en dat het daarom wel goed moet komen. De rationele afweging die de belegger echter zou moeten maken, is of te verwachten valt of "de belegging gaat stijgen". Ongeacht de gemaakte kosten in het verleden. Indien te verwachten valt dat bijvoorbeeld een aandeel enkel zal dalen, is het rationeel beter om afscheid te nemen van het aandeel. De kosten die gemaakt zijn, zijn toch reeds gemaakt..

Deze valkuil kan tevens de reden zijn van het volgende:
- In het restaurant het bord helemaal leegeten al zit je vol (je hebt er toch voor betaald).
- Op het terras een drankje helemaal opdrinken al vind je het niet lekker.
- Doorgaan met een ontwikkelingsproject ondanks dat een beter alternatief de markt reeds heeft betreden.

Dus: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. In ieder geval als het de gemaakte en niet meer ongedaan gemaakte kosten betreft. Maar dit is lastig. Helemaal als het voorkomen van gezichtsverlies of het idee dat je anders verkwistend overkomt meespeelt.